Polski Klub Ekologiczny - Koło Miejskie w Gliwicach

Chrońmy bioróżnorodność
Magdalena Kita

Nasza cywilizacja została zbudowana dzięki wykorzystaniu zasobów przyrodniczych i może trwać tylko w oparciu o nie, dlatego jednym z głównych wyzwań człowieka XXI wieku jest właściwa dbałość o zasoby przyrody. Jako jej podstawę przyjęto zachowanie różnorodności biologicznej (bioróżnorodności). Dzięki różnorodności biologicznej zostaje utrzymana równowaga (homeostaza) w przyrodzie, im bardziej różnorodny jest układ przyrodniczy tym trudniej go zachwiać. Cele przyświecające ochronie bioróżnorodności mają wymiar nie tylko przyrodniczy, ale również kulturowy, społeczny i ekonomiczny.

Termin bioróżnorodność został rozpowszechniony w 1992r. podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w związku z powstaniem i podpisaniem przez wiele państw (w tym Polski) Konwencji o Ochronie Różnorodności Biologicznej. W tym dokumencie bioróżnorodność została zdefiniowana jako zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących w ekosystemach lądowych, morskich i słodkowodnych oraz zespołów ekologicznych.

Dotyczy to różnorodności w obrębie gatunku, pomiędzy gatunkami oraz ekosystemami, dlatego bioróżnorodność rozpatrujemy na trzech poziomach:

w zróżnicowaniu genetycznym wewnątrz jednego gatunku - widoczne jest ono w ilości odmian, ras klimatotypów i ekotypów,
w wielości gatunków występujących na Ziemi. Warto podkreślić, że obecnie docenia się wartość wszystkich gatunków w tym również tych do tej pory uważanych za „chwasty” czy „szkodniki”,
w wielości siedlisk, ekosystemów i krajobrazów występujących na Ziemi. Nie można chronić pojedynczych gatunków (odmian, czy ras) w oderwaniu od warunków, w jakich one żyją oraz organizmów, które poprzez współistnienie z nimi warunkują ich byt.

Przyjmuje się, że największe zagrożenia dla bioróżnorodności spowodowane przez człowieka to:

niszczenie przez człowieka miejsca życia roślin i zwierząt,
wprowadzanie gatunków (odmian) pochodzących z innych rejonów geograficznych – powoduje to wypieranie gatunków (odmian) rodzimych. Drastycznym przykładem takiego działania jest sprowadzenie przez człowieka królików do Australii. Szybko opanowały one środowisko doszczętnie wyjadając pożywienie rodzimym gatunkom. Drugim takim przykładem jest sprowadzenie z Kaukazu do Polski Barszczu Sosnowskiego, roślina ta nadmiernie namnożyła się w Polsce powodując tym straty w rolnictwie. Dodatkowo okazała się niebezpieczna dla ludzi (co roku odnotowywane są poparzenia ludzi),
zmiany klimatyczne obecnie obserwowane na Ziemi powodują, że wiele gatunków nie nadąża za zmieniającymi się warunkami życia.

Do tej pory zostało opisanych ponad 2 mln gatunków (Źródło: „Różnorodność biologiczna Polski”, Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, 2003 r.). Oczywiście nie są to wszystkie gatunki jakie występują na Ziemi, a tylko te zarejestrowane. Wymieranie gatunków jest procesem naturalnym, związanym z ewolucją przebiegającym powoli. W historii Ziemi można zaobserwować okresy wzmożonego wymierania (było ich 5). Przyjmuje się, że związane one były z kataklizmami nawiedzającymi ziemię (erupcje wulkaniczne, zmiany klimatu). Naukowcy twierdzą, ze obecnie obserwujemy szóste wielkie wymieranie gatunków. Najbardziej dotkliwym skutkiem tego wymierania może być upadek cywilizacji człowieka. Jak podaje IUCN (Międzynarodowa Unia Ochrony przyrody i jej Zasobów - organizacja, która zajmuje się publikacją Czerwonej Księgi) w swoim raporcie z 2007 roku, życie na Ziemi znika w coraz szybszym tempie i będzie się tak działo, dopóki nie zostaną podjęte pilne działania. Na ponad 41 tysięcy gatunków monitorowanych przez IUCN ponoad16 tysiącom grozi wymarcie – to więcej niż połowie!. To aż o 188 gatunków więcej niż rok wcześniej. Zagrożony wymarciem jest co czwarty gatunek ssaków, co piąty ptaków, co trzeci płazów i 70 procent roślin!

Zachowanie bioróżnorodności i powstrzymanie zanikania gatunków na Ziemi stanowi wyzwanie dla ochrony przyrody, rolnictwa, leśnictwa, gospodarki wodnej i planowania przestrzennego. W chwili obecnej obserwujemy znaczne zmiany w tych kierunkach. W największym skrócie jest to: tworzenie obszarów Natura 2000, wielofunkcyjny model gospodarki leśnej, zainteresowanie rolnictwem ekstensywnym. Czy to nie jest ciągle za mało?

Polski Klub Ekologiczny prowadzi projekt, współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, mający na celu ochronę bioróżnorodności. Działania skierowane są do dzieci, nauczycieli, pracowników gmin oraz społeczności lokalnych.

Więcej informacji na temat projektu można uzyskać kontaktując się z organizacją za pośrednictwem poczty internetowej: biuro@pkegliwice.pl lub telefonu: 032/231-85-91.